Zgodnie z treścią art. 94 Konstytucji, organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów.
Konstytucja ustanowiła jednocześnie zasadę, że warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego, jest ich uprzednie ogłoszenie według reguł i w trybie określonym aktualnie w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. z 2005 Nr 190, poz. 1606)
Ustawa o administracji rządowej w województwie stanowi, że wojewodzie oraz organom administracji niezespolonej przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na terenie województwa lub jego części.
Wojewodzie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego na podstawie i w granicach przewidzianych przez ustawy.
Wyróżnia się trzy rodzaje aktów prawa miejscowego, przyjmując za kryterium różne ich podstawy prawne i różne funkcje:
- akty prawa miejscowego o charakterze wykonawczym zmierzają do celowościowego (merytorycznego) wykonania "przepisu szczególnego", tj., do wykonania upoważnienia zawartego w granicach i zakresie przedmiotowym w nim określonym, z uwzględnieniem specyfiki i potrzeb danej gminy.
- akty prawa miejscowego o charakterze porządkowym
Akty porządkowe nie są wydawane w celu wykonania jakiegoś upoważnienia z konkretnej ustawy szczególnej, lecz same regulują określone stany faktyczne w przypadkach i zakresie nieuregulowanym w przepisach szczególnych. Ich celem jest unormowanie lokalnych sytuacji o charakterze nadzwyczajnym, które nie zostały ujęte w przepisach ogólnopaństwowych. Podstawą prawną rozporządzeń porządkowych wydawanych przez wojewodę jest art. 40 ustawy o administracji rządowej w województwie.
Rozporządzenia porządkowe wydawane są, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
Przepisy porządkowe, mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
Prezes Rady ministrów uchyla w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności. (ten nadzór jest zatem szerszy niż nadzór wojewody nad gminami)
Ogłoszenie aktów prawa miejscowego następuje w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Akty prawa miejscowego o charakterze wykonawczym wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba, że dany akt w określi termin dłuższy.
Ogłoszenie aktów prawa miejscowego o charakterze porządkowym następuje w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty lub w środkach masowego przekazu. Akty te winny być ponadto ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym, przy czym publikacja ta nie jest związana z ich wejściem w życie.
Akty prawa miejscowego o charakterze porządkowym wchodzą w życie po upływie trzech dni od ich ogłoszenia. Mogą jednak wejść w życie w terminie krótszym, z dniem ogłoszenia, jeżeli zwłoka w ich wejściu w życie mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenie życia, zdrowia lub mienia. Za dzień ogłoszenia uznaje się dzień wskazany w obwieszczeniu.
